Zimowy klimat Warmii i Mazur

Warmia i Mazury – region położony w północno-wschodniej Polsce charakteryzuje się klimatem kształtowanym przez masy powietrza kontynentalnego napływającego ze wschodu. Uważany jest za najchłodniejszy obszar nizinny Polski. Najzimniejszym miesiącem jest styczeń. Średnia miesięczna temperatura w okresie 1881/1930 wynosiła: -3,0°C w Ostródzie, -3,9°C w Szczytnie, -4,8°C w Olecku. W połowie XX wieku zanotowano podobne wartości średnich temperatur, które wynosiły od -3°C na zachodzie regionu (Ostróda) do – 4,8° C we wschodniej jego części (Olecko). 

Pod koniec XX wieku średnia miesięczna temperatura minimalna wynosiła w Olsztynie w styczniu -5,4°C a w lutym -4,8°C. Najzimniejsze minimum temperatury zanotowano 2 lutego 1970 roku – 30,4°C, podobnie 8 stycznia 1987 zanotowano 30,2°C. Statystycznie w Olsztynie zaobserwowano w lutym 21 dni z dobową temperaturą minimalną poniżej 0°c. Zimy były długie, pokrywa śnieżna utrzymywała się ok. 100 dni. 

 

W ostatnich latach średnie temperatury wahają się w granicach od –2,5°C w zachodniej części regionu do –4,8°C w jego wschodniej części. Wieloletnie obserwacje meteorologiczne wykazują dużą zmienność temperatur. Bywają zimy ostre i długie lub krótsze i cieplejsze. Minione miesiące pozwalają nam obserwować najcieplejszą zimę ostatnich lat. Kilka dni śniegu, który od razu się stopił. Kto chce ulepić bałwana lub pojeździć na nartach powinien pojechać w góry. Jak prosperują ośrodki sportów zimowych w woj. warmińsko-mazurskim? Stare wiadomości na stronach internetowych nawet nie sugerują nowych sportów. Jubileuszowy, XXX Bieg Jaćwingów w Gołdapi został odwołany z powodu całkowitego braku śniegu. Bojerowcy wyjechali już dawno.

 

Fot.: JillWellington (źródło: Pixabay.com)

Czy tym samym tradycyjne przysłowie ludowe - Kiedy luty, obuj buty już straciło swoje znaczenie? Na Warmii i Mazurach jest wiele przysłów związanych z okresem zimowym. Przysłowia kalendarzowe, bo o nich tu mowa, mają charakter prognoz pogody oraz zawierają praktyczne wskazówki dla rolników i hodowców. Stanowią obserwacje przeobrażeń świata przyrody wpływających na warunki życia ludzi. Ich historia sięga średniowiecza, gdy dni i miesiące oznaczane były imionami świętych patronów i w tej formie zachowały się do dziś.

 

Fot.: GuentherDillingen(źródło: Pixabay.com) 

 

Już na jesieni mówiono Październik ciepły – będzie luty skrzepły (zamarznięty) lub Grudzień gdy łagodny wszędzie, cała zima dzieckiem będzie, Barbara (4 XII) po wodzie – Gody po lodzie czy Na Nowy Rok pogoda, w polu uroda. Pierwszą, bardzo wczesną zapowiedź wiosny możemy obserwować już w styczniu: Na świętego Franciszka (29 I) przyleci pierwsza pliszka, bowiem to właśnie pliszka wraca z zimowisk w okolicach basenu Morza Śródziemnego w lutym-marcu. Notabene, czy ktoś widział w tym roku pliszkę?! Kolejne przysłowia to: Gdy w początku lutego burze i śniegi, początek wiosny już niedaleki, ale gdy słońce ciepło świeci, wiosna tak prędko nie przyleci; W lutym wody wiele - w lecie głodne nawet ciele; Kiedy w święty Walenty (14 II) deszcze, będzie mróz jeszcze; Gdy Gromnice (2 II) patrzą z śniegu, wiosna przyjdzie nam w szeregu, ale gdy się jaśnie świecą, nie tak prędko spiekę wzniecą; Jeżeli w świętego Piotra (22 II) w lutym służy, to do Wielkiejnocy zima się przedłuży (lub inna wersja: W Katedrę Piotra ostry czas, dni czterdzieści trwa on wraz). Ale mamy jeszcze nadzieję na szybką wiosnę: Święty Marcin (24 II) zimę traci, albo ją zbogaci. Pocieszeniem może być przysłowie Grzegorza (12 III) ucieknie zima do morza. Przezorni znali jeszcze inne przysłowie: Na święty Józef (19 III) wiezie się trawy wózek, ale czasem zasmuci, bo śniegiem przyrzuci, zaś inna wersja tego porzekadła mówiła Na święty Józef bocian na stodole, gburze, szykuj sochę i jedź orać pole.ⁱ

Dzisiaj posługujemy się innym kalendarzem, dni oznaczane są liczbami w ramach miesięcy. Nie pamiętamy i nie używamy nazw patronów poszczególnych dni. Dokładne obserwacje przyrody zapisywane są z większą dokładnością niż poszczególne dni miesiąca. Zatrudnienie większości osób nie zależy od warunków atmosferycznych ani prognozy pogody.

Korzystałam z, czyli jednak bibliografia:

Kaczorowska Z., Klimat Prus Polskich, w: Fizjografia ziem zachodnich i północnych, Warszawa 1950.

Mądrzejszy Mazur niż diabeł. Zbiór przysłów i wyrażeń przysłowiowych polskich z terenu Warmii i Mazur, oprac. T. Oracki, Olsztyn 1977.

Suchecki S., Ekoklimat Polski Północno-Wschodniej, Olsztyn - Biskupiec 2010.

iGbur – na Mazurach, gospodarz, bogaty rolnik ; socha – drewniane narzędzie do uprawy roli

Dominika